Sinema Tarihinin Önemli 15 Yönetmen-Kurgucu Birlikteliği

Bir filmi iyi yapan en önemli unsurlardan biri kurgudur. Film nasıl çekilirse çekilsin ona son hâlini veren kurgucu olacaktır. Çok iyi çekilmiş bir film, yanlış bir kurguyla çok kötü bir hâle gelebilir. Bu yüzden, yönetmen – kurgucu uyumu son derece önem taşımaktadır. Yönetmenin kurgucuya son derece güven duyması gerekir ki, çoğu yönetmen bu güveni sağlayamaz ve filmlerinin kurgusunu kendisi yapmaya kalkışır ya da her filminde farklı kurgucularla çalışır. Bazı yönetmenler vardır ki, kurgucusuyla olan iş birliği senelere yayılır ve birbirlerine duydukları karşılıklı “güven”, “saygı”, “dostluk” kavramları yaptıkları işleri ölümsüz kılar.

Belli bir yönetmenle özdeşleşen görüntü yönetmenleri ve müzisyenler daha çok bilinir, fakat kurgucular genelde isimsiz olarak arka planda kalırlar. Bu nedenle perde arkasında kalan, görmediğimiz ya da bilmediğimiz önemli “yönetmen ve kurgucu birliktelikleri”ni ele alarak bu başarılı filmlerin arkasındaki görünmeyenleri görünür kılmayı hedefledim. Yönetmen-kurgucu bağlamında araştırdığım 285 farklı ortaklık üzerinden “süreklilik”, “güven” ve “bağlılık” temalarını esas alarak yaptığım eleme sonucunda önemli olduğuna inandığım 15 yönetmen – kurgucu birlikteliğine göz atalım:

15 ) Jean Pierre – Luc Dardenne – Marie Helene Dozo

Belçikalı bağımsız yönetmenler Jean Pierre Dardenne ve Luc Dardenne kardeşler ile kurgucu Marie Helene Dozo arasındaki istikrarlı birliktelik listemizin ümit vaat edenlerinden. İlk 3 filmleriyle çok fazla adlarını duyuramayan Dardenne Kardeşler’in dünya çapında tanınmalarını sağlayan 4. filmleri La promesse (1996) ile başlayan Marie Helene Dozo ortaklığı son filmleri Le gamin au velo (2011) ya kadar aralıksız devam etmiştir. 15 senedir Dardenne kardeşlerin 10 filminin 7’sini kurgulayan Marie Helene Dozo daha uzun bir süre Dardenne’lerin minimalist filmlerinin kurgularını üstlenecekmiş gibi duruyor.

Birlikte çalıştıkları Filmler: La promesse (1996), Rosetta (1999), Le fils (2002), L’enfant (2005), Chacun son cinema (2007) -Dans l’obscurite-, Le silence de Lorna (2008), Le gamin au velo (2011)

14) Jacques Audiard – Juliette Welfling

Fransız yönetmen Jacques Audiard ile kurgucu Juliette Welfling arasındaki iş birlikteliği de efsane olma yolunda ilerliyor. Audiard, 1994 yılında Regarde les hommes tomber (1994) ile başladığı yönetmenlik kariyerine en son bu sene Cannes”da yarışan 2012 yapımı De rouille et d”os ile devam etmekte ve bu süreç içerisinde çektiği 6 filminin de kurgusunu Welfling’e emanet etmiş durumda. Cesar Ödülleri’nde son filmleri haricinde (2013 yılında yarışacak) diğer 5 filmlerinin tamamında Welfling’in “En İyi Kurgu” dalında adaylık kazanıp Regarde les hommes tomber , De battre mon coeur s”est arrete (2005) ve Un Prophete (2009) ile ödüle layık görülmesi ise Audiard-Welfling ortaklığını daha senelerce göreceğimizi kanıtlar nitelikte.

Birlikte çalıştıkları Filmler: Regarde les hommes tomber (1994), Un heros tres discret (1996), Sur mes levres (2001), De battre mon coeur s’est arrete (2005), Un prophete (2009), De rouille et d’os (2012)

13) Tim Burton – Chris Lebenzon

Gotik ve fantastik yapıtlarıyla her daim büyük beğeni kazanan ve kendine has hayran kitlesi yaratan çılgın yönetmen Tim Burton ile kurgucu Chris Lebenzon’un birlikteliklerinin başlangıcı Batman Returns (1992) filmine dayanıyor. Aynı zamanda Tony Scott’un da kurguculuğunu yapan ve 1992’den, şu an post-production aşamasında olan Frankenweenie (2012)’ye kadar Burton’ın toplamda 12 filmini kurgulayan Lebenzon, bu 20 senelik ortaklıkları süresince Sweeney Todd (2007) ve Alice In Wonderland (2010) filmleriyle “American Cinema Editors” tarafından “En İyi Kurgu” ödülüne layık görülmüştür.

Birlikte çalıştıkları Filmler: Batman Returns (1992), Ed Wood (1994), Mars Attacks! (1996), Sleepy Hollow (1999), Planet Of The Apes (2001), Big Fish (2003), Charlie And The Chocolate Factory (2005), Corpse Bride (2005), Sweeney Todd: The Demon Barber Of Fleet Street (2007), Alice In Wonderland (2010), Dark Shadows (2012), Frankenweenie (2012)

12) Quentin Tarantino – Sally Menke

Kendine has bir sinema dili oluşturarak sinema tarihinde her zaman konuşulacak bir yönetmen olan Quentin Tarantino ve onun vazgeçilmez kurgucusu Sally Menke arasındaki iş birlikteliği de büyük bir dostluğa dayanmasının yanında oldukça hüzünlü bir yön içeriyor. 1987 yapımı pek bilinmeyen ilk filmi My Best Friend’s Birthday in kurgusunu kendisi yapan Tarantino, kariyerine yön veren 1992’deki Reservoir Dogs ile başlayıp en son 2009’daki Inglourious Basterds‘a kadar devam eden filmografisinin tamamında Sally Menke ile beraber çalışmıştır. Tarantino’nun bol diyaloglu, bol karakterli ve çok katmanlı öykü yapılarını 18 senedir kurgulayan Menke’nin 2010 yılında köpeğiyle yaptığı bir sabah gezisinde kalp krizinden ölmesi bu beraberliği hüzünlü bir şekilde sonlandırmıştır. Tarantino”nun yeni filmi Django Unchained (2012) in kurgusunu ise Kill Bill serisinde Sally Menke’nin asistanlığını yapan Fred Raskin üstleniyor. Tarantino – Raskin ortaklığı, Tarantino-Menke dostluğu kadar ölümsüz olacak mı, zaman gösterecek.

Birlikte çalıştıkları Filmler: Reservoir Dogs (1992), Pulp Fiction (1994), Four Rooms (1995) Tarantino’nun çektiği – The Man From Hollywood – bölümü”, Jackie Brown (1997), Kill Bill: Vol 1 (2003), Kill Bill: Vol 2 (2004), Death Proof (2007), Inglourious Basterds (2009)

11) Ang Lee – Tim Squyres

Uzakdoğu’nun her daim önemli yönetmenlerinden olan Ang Lee ile Amerikalı kurgucu Tim Squyres’in iş birliktelikleri de örnek gösterilecek derecede önemli gözüküyor. Ang Lee’nin ilk filmi Pushing Hands (1992) ile başlayıp, şu an post-production aşamasında olan son filmi Life of Pi (2012) ile hâlen devam eden ortaklıkları 20 seneyi bulmuş durumda. Tim Squyres bu 20 senelik beraber çalışmaları süresince Ang Lee’nin Brokeback Mountain (2005) filmi haricinde 11 filminin tamamını kurgulamıştır ve Crouching Tiger, Hidden Dragon (2000) filmiyle “En İyi Kurgu” dalında Oscar”a aday olmuştur.

Birlikte çalıştıkları Filmler: Pushing Hands (1992), The Wedding Banquet (1993), Eat Drink Man Woman (1994), Sense And Sensibility (1995), The Ice Storm (1997), Ride With The Devil (1999), Crouching Tiger, Hidden Dragon (2000), Hulk (2003), Lust, Caution (2007), Taking Woodstock (2009), Life Of Pi (2012)

10) Leos Carax – Nelly Quettier

Az ama öz filmler çeken Fransız yönetmen Leos Carax ile kurgucu Nelly Quettier’in beraberlikleri 5 film ile geçerli olsa da Carax’ın 6 filmi olduğunu ve 2. filmi Mauvais Sang (1986)’tan, son filmi Holy Motors (2012)’a kadar Quettier ile beraber çalıştığını düşünürsek bu listede olması hiç de yanlış değil. Ayrıca bu ortaklığın film bazında sayı olarak az gözükse de 26 yıllık bir süreye yayılması da Carax-Quettier birlikteliğini önemli kılmaktadır. Birlikte çalıştıkları 5 film içerisinde Quettier, Les amants du Pont-Neuf (1991) filmiyle Avrupa Film ödülleri”nden “En İyi Kurgu” ödülüyle ayrılmıştır.

Birlikte çalıştıkları Filmler: Mauvais Sang (1986), Les amants du Pont-Neuf (1991), Pola X (1999), Tokyo! (2008) -Merde-, Holy Motors (2012)

9) Mike Nichols – Sam O”Steen

Sinema tarihine sosyal sorunların ve ilişkilerin analizlerini yaptığı önemli filmler kazandıran yönetmen Mike Nichols ile kurgucu Sam O’Steen arasındaki birliktelik de tıpkı Tarantino – Menke ikilisi gibi ancak ölümün ayırdığı birlikteliklerden olmasıyla önem kazanıyor. Nichols’un ilk filmi ve başyapıtı Who”s Afraid of Virginia Woolf? (1966) ile başlayıp Wolf (1994) ile sonlanan 27 senelik ortaklıkları süresince toplam 12 filmini kurgulayan O’Steen’in 2000 yılında ölmesiyle bu ortaklık da maalesef Tarantino-Menke beraberliği gibi son bulmuştur. O’Steen, birlikte çalıştıkları Who’s Afraid of Virginia Woolf? ve Silkwood (1983) filmleriyle “En İyi Kurgu” dalında Oscar”a aday gösterilmiş, The Graduate (1967) filmiyle ise BAFTA”da bu dalda ödüle layık görülmüştür.

Birlikte çalıştıkları Filmler: Who’s Afraid Of Virginia Woolf? (1966), The Graduate (1967), Catch-22 (1970), Carnal Knowledge (1971), The Day Of The Dolphin (1973), Silkwood (1983), Heartburn (1986), Biloxi Blues (1988), Working Girl (1988), Postcards from the Edge (1990), Regarding Henry (1991), Wolf (1994)

8) Wong Kar Wai – William Chang

Aşkı şiirsel, hüzünlü ve bir o kadar da naif bir şekilde işleyen yönetmenlerden Wong Kar Wai”nin filmlerinin bu başarısında usta görüntü yönetmeni Christopher Doyle kadar kurgucu William Chang’ın da payı büyük elbet. Wong Kar Wai’nin ilk filmi As Tears Go By (1988) ile başlayan ortaklıkları şu an post-production aşamasındaki The Grandmasters (2012) filmiyle hâlen devam etmektedir. 24 senedir Wai’nin filmografisindeki 12 filmin tamamını ve 4 kısa filmini kurgulayan Chang, bir yönetmenin filmografisinin tamamını kurgulayan ender kurgucular arasında yer alırken Fallen Angels (1995), Happy Together(1997), In The Mood for Love (2000) ve 2046 (2004) filmleriyle Hong Kong Film ödülleri’ne “En İyi Kurgu” dalında aday olmuş gösterilmiş ve In the Mood For Love ile bu dalda ödülün sahibi olmuştur.

Birlikte çalıştıkları Filmler: As Tears Go By (1988), Days Of Being Wild (1990), Chungking Express (1994), Ashes Of Time (1994), Fallen Angels (1995), Happy Together (1997), In The Mood For Love (2000), 2046 (2004), Eros (2004) – The Hand – , My Blueberry Nights (2007), Chacun son cinema (2007) – I Travelled 9000 km To Give It To You – , The Grandmasters (2012)

7) Bela Tarr – Agnes Hranitzky

Usta Macar yönetmen Bela Tarr ile kurgucu Agnes Hranitzky’nin arasındaki ortaklık ise ikilinin aynı zamanda evli olması nedeniyle ayrı bir önem taşımaktadır. İlk filmi Csaladi Tüzfeszek (1979) haricinde diğer 8 filminin tamamında ve bir kısa filminde 31 senedir Agnes Hranitzky ile çalışan Bela Tarr, Werckmeister harmoniak (2000), A Londoni ferfi (2007) ve A Torinoi lo (2011) filmlerini kurgucusu ve eşi Hranitzky ile beraber yönetmiştir. Nice önemli yönetmen-kurgucu birlikteliklerine rastlasak da kurgucunun aynı zamanda yönetmenle beraber yönetmenlik koltuğuna oturması eşine az rastlanan bir durumdur ve aralarındaki sıkı bağın, güvenin ve dostluğun da bir göstergesidir.

Birlikte çalıştıkları Filmler: Szabadgyalog (1981), Panelkapcsolat (1982), öszi almanach (1984), Karhozat (1988), Utolso Hajo (1990) – kısa film-, Satantango (1994), Werckmeister harmoniak (2000), A Londoni ferfi (2007), A Torinoi Lo (2011)

6) Alan Parker – Gerry Hambling

Sinema tarihinin en unutulmaz yönetmen-kurgucu birlikteliklerinden biri de kuşkusuz Alan Parker – Gerry Hambling ikilisidir. “Ölmeden önce sinema sektöründe var olan her başat türde bir film çekmek istiyorum.” diyen İngiliz yönetmen Alan Parker, 1976 yapımı ilk filmi Bugsy Malone‘dan 2003 yapımı son filmi The Life of David Gale‘a kadar olan süreç içerisinde toplam 14 filminin de kurgusunu Gerry Hambling’e emanet etmiştir. Hambling, Parker”ın dramdan müzikale, korkudan komediye kadar türler arasında gezinen filmlerini hem aynı ustalıkla kotarmış, hem de bu 14 film dışında Parker’ın 1 (TV) filmi ve 2 kısa filminin de kurgusunu üstlenmiştir. Bu 28 yıllık iş birliktelikleri Hambling’e Midnight Express (1978), Fame (1980), Mississippi Burning (1988), The Commitments (1991) ve Evita (1996) filmleriyle 5 adet Oscar adaylığı getirmiştir.

Birlikte çalıştıkları Filmler: Our Cissy (1974) – kısa film-, Footsteps (1974) – kısa film-, Bugsy Malone (1976), Midnight Express (1978), Fame (1980), Shoot The Moon (1982), Pink Floyd The Wall (1982), Birdy (1984), Angel Heart (1987), Mississippi Burning (1988), Come See The Paradise (1990), The Commitments (1991), The Road To Wellville (1994), Evita (1996), Angela’s Ashes (1999), The Life Of David Gale (2003)

5) David Cronenberg – Ronald Sanders

“Et”, “kan” ve “teknolojinin insan vücuduyla metamorfozu” temalarını filmlerine başarılı bir şekilde yedirerek sinema tarihine önemli yapıtlar kazandıran Kanadalı yönetmen David Cronenberg ile kurgucu Ronald Sanders’ın iş birliktelikleri 1979 yapımı Fast Company ile başlamıştır ve 2012 yapımı Cosmopolis ile hâlen devam etmektedir. 33 senelik iş arkadaşlıkları süresince Cronenberg’in 15 filminin kurgusunu yapan Sanders’ın bu istikrarı ve başarısı, Kanada’nın Oscar ödülleri olarak kabul edilen “Genie ödülleri”nden Dead Ringers (1988), Crash (1996), Existenz (1999) ve Eastern Promises (2007) filmleriyle olmak üzere 4 adet “En İyi Kurgu” ödülü kazanmasını sağlamıştır.

Birlikte çalıştıkları Filmler: Fast Company (1979), Scanners (1981), Videodrome (1983), The Dead Zone (1983), The Fly (1986), Dead Ringers (1988), Naked Lunch (1991), M. Butterfly (1993), Crash (1996), Existenz (1999), Spider (2002), A History Of Violence (2005), Eastern Promises (2007), A Dangerous Method (2011), Cosmopolis (2012)

4) Steven Spielberg – Michael Kahn

Usta yönetmen Steven Spielberg ile usta kurgucu Michael Kahn arasındaki iş birlikteliği de sinema tarihinin en uzun yönetmen-kurgucu ortaklıkları arasında yer alıyor. Spielberg’ın 4. filmi olan Close Encounters Of The Third Kind (1977) ile başlayan ortaklıkları henüz post-production aşamasında olan Lincoln (2012) filmine kadar olan süreçte hâlen devam etmektedir. Bu 35 senelik iş ortaklığı süresince Spielberg’in 28 filminin 24’ünü kurgulayan Michael Kahn, bu filmlerin 6’sıyla Oscar’a aday olmuş, Raiders Of The Lost Ark (1981), Schindler’s List (1993) ve Saving Private Ryan (1998) filmleriyle ise “En İyi Kurgu” dalında Oscar ödülü kazanmıştır.

Birlikte çalıştıkları Filmler: Close Encounters Of The Third Kind (1977), 1941 (1979), Raiders Of The Lost Ark (1981), Indiana Jones And The Temple Of Doom (1984), The Color Purple (1985), Empire Of The Sun (1987), Indiana Jones And The Last Crusade (1989), Always (1989), Hook (1991), Jurassic Park (1993), Schindler’s List (1993), The Lost World: Jurassic Park (1997), Amistad (1997), Saving Private Ryan (1998), Artificial Intelligence: AI (2001), Minority Report (2002), Catch Me If You Can (2002), The Terminal (2004), War Of The Worlds (2005), Munich (2005), Indiana Jones And The Kingdom Of The Crystal Skull (2008), The Adventures Of Tintin (2011), War Horse (2011), Lincoln (2012)

3) Clint Eastwood – Joel Cox

Hollywood’un asi kişiliği olarak bilinen usta yönetmen – oyuncu Clint Eastwood ile kurgucu Joel Cox arasındaki ortaklık da listenin olmazsa olmazlarından. Eastwood’un ilk 5 filminin kurgusunda bulunmayan Cox’un, Eastwood ile olan ortaklığı The Gauntlet (1977) ile başlamıştır ve J. Edgar (2011) filmiyle hâlen devam etmektedir. 35 senelik ortak çalışmaları süresince Eastwood’un 27 filminin 26”sını kurgulayan Cox (bir tek “Firefox” (1982) filmini kurgulamamıştır), Unforgiven (1992) ve Million Dollar Baby (2004) filmleriyle Oscar’a “En İyi Kurgu” dalında aday olmuş, Unforgiven ile bu dalda ödüle layık görülmüştür.

Birlikte çalıştıkları Filmler: The Gauntlet (1977), Bronco Billy (1980), Honkytonk Man (1982), Sudden Impact (1983), Pale Rider (1985), Heartbreak Ridge (1986), Bird (1988), White Hunter Black Heart (1990), The Rookie (1990), Unforgiven (1992), A Perfect World (1993), The Bridges Of Madison County (1995), Absolute Power (1997), Midnight In The Garden Of Good And Evil (1997), True Crime (1999), Space Cowboys (2000), Blood Work (2002), Mystic River (2003), Million Dollar Baby (2004), Flags Of Our Fathers (2006), Letters from Iwo Jima (2006), Changeling (2008), Gran Torino (2008), Invictus (2009), Hereafter (2010), J. Edgar (2011)

2) Martin Scorsese – Thelma Schoonmaker

Usta yönetmen Martin Scorsese ve tecrübeli kurgucu Thelma Schoonmaker’ın iş birliktelikleri Scorsese’nin 1967 yapımı ilk filmi I Call First ile başlamıştır ve 2011 yapımı Hugo ile hâlen devam etmektedir. Genelde pek bilinmeyen yönetmen – kurgucu ortaklıklarına nazaran Scorsese – Schoonmaker ikilisi daha ön planda yer alır. Scorsese’nin filmografisinin tamamında çalışmasalar da bu 45 senelik iş ortaklıkları süresince sinema tarihinin en uzun süreli yönetmen-kurgucu birlikteliğine imza atarak 17 kurmaca, 2 belgesel film olmak üzere toplam 19 projeye imza atmışlardır ve bu birliktelik Schoonmaker’a Raging Bull (1980), The Aviator (2004) ve The Departed (2007) filmleriyle olmak üzere “En İyi Kurgu” dalında 3 adet Oscar ödülü getirmiştir.

Birlikte çalıştıkları Filmler: I Call First (1967), Street Scenes (1970), Raging Bull (1980), The King Of Comedy (1983), After Hours (1985), The Color Of Money (1986), The Last Temptation Of Christ (1988), Goodfellas (1990), Cape Fear (1991), The Age Of Innocence (1993), Casino (1995), Kundun (1997), Il mio viaggio in Italia (1999), Bringing Out The Dead (1999), Gangs Of New York (2002), The Aviator (2004), The Departed (2006), Shutter Island (2010), Hugo (2011)

1) Cecile B. DeMille – Anne Bauchens

Tarihsel ve dinsel epiklerin usta yönetmeni Cecile B. DeMille ile kurgucu Anne Bauchens’in iş birlikteliği, listenin kuşkusuz en önemlisi ve film bazında kırılmaz bir rekorun sahibi. DeMille’in filmografisini 1914-1918 ve 1918-1956 olarak iki dönemde ele almak gerekiyor. 1914-1918 arasında toplam 34 film çeken DeMille’in bu filmlerinin kurgusunda Anna Bauchens bulunmamakta. Peki o zaman niye listede dediğinizi duyar gibiyim. O yıllarda filmlerin 50-60 dakika uzunluğunda olduğunu ve anlatı sinemasının yeni yeni oluşturulduğunu düşünürsek sağlam bir yönetmen-kurgucu bağı görmek neredeyse imkânsız. DeMille – Bauchens ortaklığı ise 1918’deki We Can’t Have Everything filmi ile başlıyor ve DeMille’in destansı son filmi The Ten Commandments (1956)’a kadar devam ediyor. Bu 38 senelik birliktelik süresince DeMille’in seks komedilerinden tarihsel ve dinsel epiklerine kadar uzanan 44 filminin 40’ını kurgulayan Bauchens, sinema tarihinin ulaşılması zor bir yönetmen-kurgucu dostluğunu, güvenini ve ortaklığını gözler önüne seriyor. Cleopatra (1934), North West Mounted Police (1940), The Greatest Show On Earth (1952) ve The Ten Commandments  filmleriyle “En İyi Kurgu” dalında 4 kere Oscar’a aday olup, North West Mounted Police filmiyle bu dalda ödülün sahibi oluyor.

Birlikte çalıştıkları Filmler: We Can’t Have Everything (1918), Till I Come Back to You (1918), The Squaw Man (1918), Don’t Change Your Husband (1919), For Better, For Worse (1919), Male and Female (1919), Why Change Your Wife? (1920), Something To Think About (1920), Forbidden Fruit (1921), The Affairs Of Anatol (1921), Fool’s Paradise (1921), Saturday Night (1922), Manslaughter (1922), Adam’s Rib (1923), The Ten Commandments (1923), Triumph (1924), Feet Of Clay (1924), The Golden Bed (1925), The Road To Yesterday (1925), The Volga Boatman (1926), The King Of Kings (1927), The Godless Girl (1929), Dynamite (1929), Madam Satan (1930), The Squaw Man (1931), The Sign Of The Cross (1932), This Day And Age (1933), Four Frightened People (1934), Cleopatra (1934), The Crusades (1935), The Plainsman (1936), The Buccaneer (1938), Union Pacific (1939), North West Mounted Police (1940), Reap The Wild Wind (1942), The Story of Dr. Wassell (1944), Unconquered (1947), Samson and Delilah (1949), The Greatest Show on Earth (1952), The Ten Commandments (1956)