Bilinçaltının Derinlerinde: Korkuların Dile Geldiği On Fobik Film

Gözlerimizi açıyoruz. Gündüz olmamış henüz, içerisi hâlâ karanlık. Odada yalnızız, etrafı seçemiyoruz. Ama orada, kapının yanında kıpırdayan bir şey mi var sanki? (akluofobi- karanlık korkusu) Tekrar yatağın içine kıvrılıp örtüyü başımızın üstüne dek çekiyoruz. Gözlerimizi kapatıyoruz. Ama uykuya dalmamak için direniyor vücudumuz. Uyku, ölümün bir yansıması değil miydi? (hipnofobi-uyku korkusu) Keşke biri olsaydı yanımızda. Tek başınalık büyüdükçe büyüyor, dayanılmaz bir hâle geliyor. (monofobi- yalnızlık korkusu) Pencereye vuran ay ışığı, rüzgârda sallanan ağaç dallarının uzun gölgelerini odada dolaştırırken artık örtünün altından başımızı uzatmak bile olanaksız. (skiofobi- gölge korkusu) Bu çaresizlik, sıkışmışlık, baskı… Hepsi bir araya gelince baş edemediğimiz bir güçsüzlüğün altında eziliyoruz. (astenofobi- güçsüzlük korkusu) Korkularımız geliyor aklımıza; hepsi bedenimizde birer birer canlanıyor. Kalp atışlarımız, nefes alışlarımız hızlanıyor. Ve tepeden tırnağa tek hissedebildiğimiz, korku oluyor. Korkmaktan korkuyoruz! (fobofobi- korku korkusu) Duygular, bizi insan yapmanın öncesinde biyolojik temellere indiğimizde hayatta kalmamızı sağlayan en önemli savunma mekanizmalarından biridir. Şefkat duygusuyla bir anne, bebeğine bağlanırken iğrenme duygusu sayesinde bizim için zararlı olabilen, çürük, bozuk besinlerden, yenmemesi gereken nesnelerden uzak durabiliyoruz. Ancak bunun ileri boyutunda psikolojik, obsesif bir rahatsızlık olan fobiler, hayatımızı kolaylaştırmaktansa bizleri daha özel bir durum içine koyuyor. Fakat hareket alanımızı daraltan, yaşam tempomuzu ve düzenimizi doğrudan ve ciddi anlamda etkileyen bu ileri düzeydeki korkuların yalnızca birer psikolojik durum olduğunu, doğru tedavi ve kişisel çabalarla bunları kontrol altına alabileceğimizi unutmamak gerekir. Aksi takdirde kaçan, kovalanır ve tıpkı bu listemizde yer verdiğimiz on filmde anlatıldığı gibi korkularımızın esiri hâline gelmemiz işten bile olmaz! Bakalım gizemlerle dolu bilinçaltının derinlerinden yansıyan korkularımız, bizlere neler yaptırabiliyor. Eğer sizin de fobofobiniz varsa, korkuların üstüne gitmenin tam vakti! Vertigo (Yön. Alfred Hitchcock, 1958) Biz mi korkularımızı içimizde büyütüp baktığımız her yerde onları görecek hâle geliyoruz, yoksa kaderimiz, bu korkuların farkındaymış gibi yolumuzu onlarla kesiştirmeye mi çalışıyor? Kocasının şüpheleri nedeniyle peşine bir dedektif tutulan Madeleine, Dedektif Scottie’nin hayatına girmesiyle onun için bir kilit noktası ve aynı zamanda saplantıya dönüşerek bu soruların ortaya çıkmasına neden olur. Çünkü dedektifin akrofobisi, yani yükseklik korkusu vardır ve gördüğü ilk anda tutulduğu Madeleine, onun için aynı zamanda zirvedeki kadın hâline gelir. Dolayısıyla takıntılı bir tutkuyla sevdiği bu kadına ulaşabilmesi için, dedektifin en üst basamağa çıkması gerekmektedir. Peki, bu yalnızca somut bir basamak mıdır? Psikolojik gerilim yaratan kurgusundan, perspektif farkıyla değişen görüntüleme tekniklerine kadar Vertigo , her şeyiyle tam bir Hitchcock klasiği. Arachnophobia (Yön. Frank Marshall, 1990)

Fobi hâline getirmemiş olsak da çoğumuz, bir örümcekle karşılaştığında ister istemez irkilir, korkar, belki biraz geri durur. Fakat ya örümcekler, ısrarlı bir şekilde etrafımızı sarmaya başlarsa? O zaman geri durmaya çalıştığımız bu fobi, kaderimizin kaçınılmaz ve kaçılamaz bir parçasına dönüşür. 90’ların Güney Amerika’sında kendi hâlindeki sakin bir kasabanın başına gelen tam da budur. Balta girmemiş ormanlarda böcekler üzerine araştırma yapmaya giden bir grup bilim insanı, oldukça zehirli bir örümcek türünü, araştırma sırasında bu örümcek tarafından ısırılarak hayatını kaybeden arkadaşlarının tabutu içinde farkında olmadan Amerika’ya taşır. Ve beklenen örümcek istilası çok geçmeden tüm kasabayı sarar. Ancak örümceklerden daha hızlı yayılan bir şey vardır, o da örümcek korkusu, araknofobi. Örümcek fobiniz olsun ya da olmasın, adı üzerinde Arachnophobia , kalın bacaklı dev örümcekleriyle içinizi gıdıklayacak bir film. A Problem With Fear (Yön. Gary Burns, 2003)

Günün her ânı başımıza gelebilecek onlarca kazayı düşündüğümüzde, aslında her gün nasıl “kazara” hayatta kaldığımızı görürüz. Bir markette görevli olarak çalışan Laurie içinse bu, bir farkındalığın çok ötesine geçerek obsesif bir takıntı hâline gelecektir. Etrafındaki insanlar trajik şekillerde birer birer ölmeye başlayınca Laurie’nin hayatı da diken üstüne oturur. Laurie, sahip olduğu bir çeşit öngörü yeteneği nedeniyle gitgide kendisinin, hayatını çevreleyen kazalar zincirinin sebebi olduğunu düşünmeye başlar. Bu noktadan sonra Laurie’nin kâbusu ölüm korkusu mu olacaktır, yoksa ölümlere sebep olma korkusu mu? Belki korktuğu şey, korkunun ta kendisidir! Phobias (Yön. Robert J. Massetti, 2003)

Somut varlıklara ya da durumlara karşı duyulan korku, şüphesiz ki gerçekte var olmayan algılara, sanrılara duyulan korkudan daha “güvenilir”dir. Dolayısıyla soyut olandan korkmak, başa çıkılması zor olan bir çaresizliği beraberinde getirir. Robert Massetti de Phobias’ ta bilinçaltının derinlerinden gelen hayali görüntüler ve yanılsamalarla gerçeklik arasında ayrım yapamayan iki vakanın öyküsünü tek bir filmde bir araya getirerek bu zorlu sürece ayna tutuyor. Kâbuslar ve bilinç kayıplarında ortaya çıkan saldırgan dürtüler, karakterlerde paralel bir yaşam algısı oluştururken gerçeklikten ayırt edilemeyen bu paralel dünyanın, bireyleri ne derece etkileyebileceği gözler önüne seriliyor. Bize de karar vermek düşüyor; yaşadıkları şeyler, yalnızca Frank ve Sarah’nın zihninde mi olup bitiyor yoksa cinayet işlemeye varan saldırgan dürtüleri, suçu bilinçaltının yarattığı hayal dünyasına mı yıkmaya çalışıyor? Penny Dreadful (Yön. Richard Brandes, 2006)

Amaksofobi, yani arabada bulunma korkusu, sık rastlamadığımız fobilerden biri. Ancak arabanın kapalı, dar bir alan oluşturduğu ve kaza benzeri durumlarda insanı bütünüyle çaresiz hâlde bırakabileceği göz önünde bulundurulduğunda sebepsiz bir fobi olmadığı görülüyor. Penny Deeborn da amaksobofobisini yenmek için psikolojik tedavi gören genç bir kızdır. Tedavi sürecinde doktoru Orianna ile birlikte korkunun üzerine giderek onu kontrol altına alabilmek için bir araba gezisine çıkarlar. Ancak başlarına gelen talihsiz bir kaza sonucunda Penny’nin fobisi, en büyük kâbusu hâline gelir. Ölü bir bedenle arabanın içinde kilitli kaldığı saatler boyunca Penny, kendisini dışarıda bekleyen bir başka tehlikeyle de mücadele etmek zorunda kalacaktır. Çaresizliği iliklerinize kadar hissedeceğiniz bu filmi, bir arabanın içinde izlemeye ne dersiniz? Necrofobia (Yön. Daniel de la Vega, 2014)

Ölüm korkusu hemen hepimizin kapısını zaman zaman çalar; ancak “ölü” korkusu, diğer bir ifadeyle ceset korkusu nekrofobi, ender görülen, tüyler ürpertici fobilerden. Sıra dışı kurgularıyla dikkat çeken İspanyol gerilimi, bu sefer kurgusunda nekrofobiyi merkez ediniyor. Filmin hikâyesinde ikiz kardeşinin ölümüyle derinden sarsılan Dante, zamanla birtakım tuhaf sanrılar ve hislerle gittikçe manik bir ruh hâline bürünür. Etrafındaki her şeyden, herkesten ürpermeye ve huzursuzluk duymaya başlar. Ancak en büyük korkusu, içinde büyümeye başlayan bir nekrofobidir artık. Şüphe, güvensizlik ve nereden geldiği belirsiz, sürekli etrafında dolaşan siyahlar içindeki bir adam da bu korkuya eklenince Dante, her gün akıl sağlığını biraz daha yitirir. Fakat başına gelen olaylar kontrolden çıkarak durumun yalnızca Dante’nin psikolojik rahatsızlığıyla ilgili olmadığını gösterecektir. Herman the German (Yön. Michael Binz, 2015)

Korkularla mücadele etmek, ciddi psikolojik tedavi süreçleri gerektirirken ya korkuyu hissedememek? Kahnawake sendromu olarak bilinen bu oldukça ilginç psikolojik durum, her gün korkunun bizzat kendisini ellerinde taşıyan bomba uzmanı Herman’ın hayatını bütünüyle değiştirecektir. Bir kaza sonucu korku duygusunu yitiren Herman, onu yeniden kazanabilmek için fobik biri olmaya çalışır. Ancak “korkunun üstüne gitme”yi farklı bir açıdan deneyimleyen Herman için korkabilmek, hiç de sandığı gibi kolay değildir. Eğlenceli temposu ve sıra dışı kurgusunun yanı sıra pek çok ödüle de sahip olan bu 15 dakikalık bu kısa filmde korkunun kıymetini anlayacak ve aslında hayatımıza nasıl da tuz biber olduğunu göreceksiniz. Coulro (Yön. Joe Gleason, 2015)

WHO ve Amerika Psikiyatri Derneği’nin literatüründe henüz resmi bir terim olarak geçmese de palyaço korkusu olan coulrofobi, kuşkusuz Chucky serisiyle başlayıp son yirmi yılda sayısı oldukça artan “şeytani palyaço/kukla imgesi” dolayısıyla günümüzde sıkça karşılaşmaya başladığımız fobilerden. Joe Gleason’ın kısa filmi Coulro da palyaço korkusu olan bir adamın, içinde bir kasa dolusu palyaço olan kamyonda bu korkusuyla baş başa kalışını anlatıyor. Gerçek mimiklerini, göz alıcı boyaların ardında sakladığından her an ne yapacağı kestirilemeyen palyaçolar, aslında bilinçaltında güveni şüpheye, şüpheyi de endişe, stres ve korkuya dönüştüren bir süreci tetikliyor. Bu anlamda Coulro ’da, insanın her zaman en büyük korkusu olan “bilinmez” ile yüzleşmenin, somut bir varlıkta nasıl karşılık bulabileceğini görüyoruz. The Blackout Experiments (Yön. Rich Fox, 2016)

Deneysel, paranormal, sıra dışı bir çalışma arıyorsanız, korkunun peşinden giden bu gruba katılın: The Blackout Experiments. Bir grup insan, yaşadıkları bilinç kaybı sırasında başlarına gelen tuhaf olayları, vücutlarında beliren izleri takip ederek bu ilginç deneyimin kaynağına ulaşmaya çalışır. Ancak bu bilinç kayıpları esnasında yaşadıklarına dair ulaştıkları gerçekler, yüzleşmek istemeyecekleri kadar korkutucu ve tehlikelidir. Çünkü hem maruz kaldıkları hem de bizzat öznesi oldukları şiddet ve öfke patlamaları, psikopati eğilimli cinsel istismarlar ve gösterdikleri kontrolsüz, aşırı saldırgan davranışlar, uyandıklarında hiçbirinin hatırında değildir ve en korkutucu olanı da budur. Gerçek bir deneysel belgesel niteliğindeki film, bilinç kaybı deneyimi yaşayan bu insanlarla yapılan görüşmelere yer verirken bizi de onların bilinçaltına davet ediyor. Phobia (Yön. Pawan Kripalani, 2016)

Bazen travma niteliğinde yaşanan tek bir olay, bilinçaltına pek çok korkunun tohumunu tek seferde eker. Bir gece uğradığı cinsel saldırının ardından Mehak’ın içinde de bir agorafobi büyümeye başlamıştır. Bu korkuya kendini bir kez teslim ettikten sonra artık evinden dışarı çıkamaz, kalabalık ortamlarda bulunamaz, insanlarla konuşmaktan kaçar; bunların üstüne bir de sanrılarla mücadele etmek zorunda kalır. Yani hem etrafını kuşatan gerçeklik hem de bilinçaltının kurgu dünyası arasında sıkışıp kalmıştır. Bu psikolojideyken artık ne kendi evinin kapıları güvenlidir ne de o kapıların arkasındaki dış dünya. Peki, Mehak kime güvenecektir? Phobia , psikolojik gerilime dahi meşhur müzikal danslarını eklemeyi unutmayan Hint sinemasından, agorafobinin uç sınırlarını gösteren ilginç bir yapım. Meraklısına dizi önerisi: In Fear Of (2012-) Her bölümünde ayrı bir fobiyi konu alan mini dizi serisi In Fear Of, bizlere adeta görsel bir fobi ansiklopedisi sunuyor. Korku ve gerilimin yanında komedi unsurları içermesiyle de hiç duymadığımız, akla gelmeyecek fobileri heyecanlı ve eğlenceli bir şekilde tanıtıyor. 10-15 dakikadan oluşan bu iki sezonluk mini dizilerle içinizde var olan, ancak bir türlü adlandıramadığınız korkuların teşhisini koyabilirsiniz!