Sinemada Bir Karikatür: On Filmde Federico Fellini

Federico Fellini, hayata karşı yaklaşımını filmlerinde her an hissettiren ve bunu da kendine özgü sahneler ve figürlerle yapan neşe dolu bir yönetmen. Çocukluğunu geçirdiği Rimini isimli sahil kasabasına benzer mekânlar, içindeki eğlenceyi arayan çocuk ruhu, karikatürize edilmiş karakterler ve dans eden insanlar sık sık onun filmlerinde karşımıza çıkar. Karikatürist yönünü bu anlamda filmlerinde korumuştur. İşlediği konular ve sinemaya olan yaklaşımı itibariyle de yıllar içinde gerçekleşen bir dönüşümü gözlemlemek mümkündür. Fellini, döneminin akımı olan İtalyan Yeni gerçekçiliği yıllarında ve bu akımın estetiğiyle sinemaya başlar. Fakat filmlerindeki üslubu daima onun sinemasını ayrı bir yerde tutmaktadır. Film müziklerini çoğunlukla Nino Rota’nın yapması, aynı oyuncunun birkaç filminde görülüyor olması gibi sıkça aynı isimlerle çalışması da onun filmlerine karakter kazandıran bir özellik olarak görülebilir. Öte yandan, yıllar ilerledikçe filmlerinin gitgide öznelleştiğini görebiliriz. Bu değişimin ve dönüşümün izlenebileceği, aynı zamanda da Fellini’nin neşeli yaklaşımlarıyla eğlenebileceğimiz on filmi sıraladık. I Vitelloni (1953) Türkçesi Aylaklar olan I Vitelloni , Fellini’nin erken dönem filmlerindendir ve uluslararası anlamda tanınmasını sağlamıştır. Beş arkadaşın aylaklık rutinleri üzerinden kurulan film, aynı zamanda beş ayrı karakter özellikleri aracılığıyla Fellini’nin kadınlara ve eğlenceye düşkünlüğünü, entelektüel yönünü anlatan otobiyografik nitelikler taşır. Filmlerinde kullandığı mekânlar arasında sürekli olarak çocukluğunun geçtiği Rimini kasabasına benzer yerler bulunan Fellini, I Vitelloni’ de ( 1953 ) de yine benzer bir mekânı dâhil eder filme. La Strada (1954) Başrollerinde Federico Fellini’nin hayat arkadaşı olan Giulietta Masina (Gelsomina) ve Anthony Quin’i (Zampano) gördüğümüz La Strada oldukça naif bir film. Yoksulluktan dolayı ailesinden ve kasabasından ayrılaran Gelsomina, kendi yolunu çizmek adına; karavanla seyahat eden ve gittiği yerlerde de gösteriler yaparak geçimini sağlayan Zampano’ya katılır. La Strada ( 1954 ) boyunca görülen eğlence hâli, sirk insanları ve gösteriler Fellini filmlerinde sıkça karşılaşılan motiflerdir. Gelsomina oldukça saf duygular taşıyan, sevilmeyi ve değer verildiğini görmek isteyen bir karakter iken, Zampano ise onun tam tersine duyguları pek dikkate almayan, fiziksel güce önem veren, anlık yaşayan ve ne kadar güçlü olduğunu göstermek için de göğsünde çelik zincirleri kırarak gösteriler düzenleyen bir karakterdir. Seyahatleri sırasında karşılaştıkları sirk, Gelsomina için bir dönüm noktası olur. İşe yarar bir role sahip olduğuna ve Zampano’nun ona ihtiyaç duyduğuna inanarak yola devam eder. Fakat bunu Zampano sert bir deneyim aracılığıyla anlayacaktır. La Strada ( 1954 ) boyunca görülen eğlence hali, sirkler ve gösteriler Fellini filmlerinde sıkça karşılaşılan motiflerdir. Le Notti di Cabiria (1957) Cabiria’nın Geceleri ( 1957 ) ismiyle de bilinen Le Notti di Cabiria ( 1957 ) filmi Fellini’nin yer yer Yenigerçekçi tarzı da barındıran fakat umutla doldurulmuş bir başka filmidir. Şehirdeki savaş sonrası refah adına iki zıt kutbu filmin akışında görmek mümkündür. Cabiria rolünde Giulietta Masina oynamaktadır. Her an eğlenceye hazır ve yine sevme-sevilme arayışında olan bir kadındır Cabiria. Kendisini sevdiğine inandığı adam onu dolandırsa da bu inancından vazgeçmeyip umutla bir arayış içinde yaşamaya devam eder. Bir gece katıldığı sihirbazlık gösterisinde bir başka kişiyle tanışır ve kendini onunla güvende hissettiği yeni bir hayatın hayallerini kurarken bulur. Cabiria’nın düşleri yeniden suya düşecek ve hayat ona gülümseyerek bakmayacaktır fakat Cabiria her şeyi kaybetmiş olmasına rağmen gülümsemeyip dans etmeyi unutmayacaktır. La Dolce Vita (1960) La Dolce Vita ( 1960 ) Federico Fellini isminin geniş çapta tanınmasını sağlayan, büyük başarı getirerek gözleri üzerine çevirten ve yönetmenin filmografisinde önemli bir yeri olan bir filmdir. Aynı zamanda Fellini’nin sinema anlayışında bir kırılmaya işaret eder. Marcello Mastroianni’nin (Marcello) başrolde bir paparazzi olarak bulunduğu yedi ayrı geceden ve yedi parçadan oluşmaktadır. Marcello karakteri hayatında kalıcı olacak mutluluğun arayışındadır ve hayalleri, ideallerini, yaşamını sorgular. Zaman zaman kendini geniş bir perspektiften görüp daha huzurlu olacağı bir yaşam hakkında girişimlerde bulunsa da bunu devam ettirmek için uzun süreli bir çaba içine girmez. Bu anlamda, filmin genel temaları oluşur; iletişimsizlik, yabancılaşma, yitirilen değerler. Tek başına dahi ağır olan bu temalar Fellini’nin anlatımıyla birleştiğinde uzunca bir eğlenceye dönüşür. Dinamik ve eğlenceli bir müzik ve de dans edip eğlenen insanlar her an eşlik eder anlatıya. 8 ½ ya da Otto e Mezo (1963) Federico Fellini’nin sinemaya nasıl bir yaklaşımla devam edeceğini gösterdiği bir noktadır aslında Sekiz Buçuk. Fellini’nin bu filme kadar yedi uzun metraj bir de kısa filmi vardır ve bu filmi çekmeden önce başka bir film çekme girişiminde bulunmuş ama tamamlayamamıştır. 8 ½ filminde ise sekiz buçuğuncu (?) filminin çekilemeyişini anlatır. La Dolce Vita ve 8 ½ her ne kadar devam filmi olarak çekilmese de konular ve tercihler itibariyle birbirlerini tamamlamaktadırlar. Başrolünde yine Marcello Mastroianni (Guido) vardır ve bu sefer kafası karışık bir yönetmeni canlandırmaktadır. Sık sık Guido’nun hayal dünyasına ve keşkelerine tanık olarak ilerleriz. Guido’nun ise hayal dünyasında Fellini gibi; çocukluğundan kalan saf ve neşeli anılar, ilk arzular, anne-baba’nın beklentileri, onu engelleyip aşağı çekmeye çalışanlar, korkuları ve karasızlıkları bulunur. Guido’nun kafası daha da karıştıkça filmde fantezi ve hayal ayırt edilemez hale gelmektedir. Bu yönüyle gelecek filmlerinin de hissiyatını sunmaya başlamış olur. Satyricon (1969) “Roma. İsa’dan önce. Fellini’den sonra.” Sloganıyla tanıtımı yapılmış olan Satyricon ( 1969 ) aynı zamanda Petronius’un eseri olan Satyricon’un serbest bir uyarlaması olarak çekilmiştir. İki gencin cinsel yönelimleri üzerinden antik Roma, dönemin trendleri ve yönelimleri anlatılmaktadır. Anlatı yapısı birbirine geçişik ve karmaşık olsa da oldukça lirik bir anlatımının ve estetik açıdan ince ince işlenmiş olması Satyricon ( 1969 )’u ilgi çekici kılmaktadır. Bununla birlikte, filmi ilginç kılan bir diğer özellik ise film müziği bestecileridir. Biri çoğu Fellini filminde olduğgibi Nino Rota iken diğeri ise İlhami Mimaroğlu’dur. Mimaroğlu sayesinde lirik anlatımın arkasında Orhan Veli’nin İçinde şiirini arkada duymak da mümkündür. Roma (1972) Fellini, kendi Roma’sını geçmişinden izlerle şiirsel bir biçimde oluşturmuştur. Çocukluk özlemiyle Rimini kasabasını ve Roma’ya gidişini anlatmaktadır. Bunları aktarırken sabit bir hikaye yerine serpiştirilmiş hatıraları kullanırken Roma’nın kendisi de tarihiyle birlikte bir karakter olarak bulunmaktadır. Geçmişi ve şimdisini kendi anlatım stiline uygun biçimde sunarken, Fellini yine hafif ve alaycı tavrıyla kurduğu Vatikan moda gösterisi sahnesi ile hem kendinden sonraki yapımlara esin kaynağı olur hem de dine karşı yaklaşımını sunar. Amarcord (1973) Amarcord kelimesinin Türkçe karşılığı “hatırlıyorum” ya da “anımsıyorum” şeklindedir. Fellini hatırlamak üzerine kurduğu bu filmde çocukluğunu geçirdiği Rimini sahil kasabasına benzer bir mekânı ve zaman olarak da İkinci Dünya Savaşı öncesi Mussolini İtalyası’nı kullanır. Döneme faşist yönetim hâkim olsa da filme yansıyan kısmı bu durumun sertliği değil ince bir alay aracılığıyla İtalyan halkının kabulleniciliğidir. Ayrıca filmde doğrudan kapsayıcı bir hikâye yoktur. Bunun yerine tıpkı Amarcord ismindeki gibi zihinde kalan parçalar anımsanır ve nostalji hakimdir. Hayal ve gerçeğin ayrımı da çoğu yerde mümkün olmaz. Fakat bu durum filme eğlence hali kazandırmaktadır. E la Nave va (1983) Ve Gemi Gidiyor ( 1983 ), Federico Fellini’nin 1914 yılındaki lüks bir gemi seyahatini anlattığı filmidir. Kendi düşüncesine göre son filmi olarak çekilse de ardından bir film daha çekecektir. Hislerini ve ruh halini, kullandığı ve kurduğu sahnelerle görselleştirerek başarılı bir şekilde aktarmaktadır. Eğlence ve müzik dolu dans eden insanlar hep oradadır. Belirli bir karakterin derinlerine inmek yerine hafızada kalan tiplemeleri karikatürize ederek filme yerleştirir. Bu yönüyle Amarcord ( 1973 ) ile oldukça benzeşmektedir. Ayrıca bu durum genellikle Fellini filmlerinin bir karakteristiği olarak da karşımıza çıkar. Ginger e Fred (1986) Fellini filmlerinin belirgin oyuncuları olan Giulietta Masina ve Marcello Mastroianni’yi Amelia ve Pippo rollerinde buluruz bu filmde. Ginger ve Fred isimleriyle bir zamanlar televizyon gösterileri adına birlikte dans eden çiftin uzun bir aradan sonra büyülü bir gece için tekrar biraraya gelmesine tanık oluruz. Müzik ve eğlence yine filme eşlik etmektedir. Fakat Fellini’nin önceki filmlerinde aralara sıkıştırdığı nostaljiyi bu sefer direkt olarak görmek mümkündür. Marcello Mastroianni ve Giulietta Masina artık yaşlanmıştır ve film boyunca sinemanın eski oyuncularını televizyon ekranında görmek bu nostaljiyi doğurmaktadır.

YazarınDiğer Yazıları

Yorumlar 1

Bir cevap yazın Cevabı iptal et

Welcome Back!

Create New Account!

Retrieve your password