Sinemanın Amazonları: Tabuları Yıkan Kadın Yönetmenler Ve Filmleri

"Kadınlar toplumun mimarıdır." denilir. Buna rağmen, matriarkal küçük topluluklar haricinde toplumda kadının yeri ne yazık ki düşünüldüğü kadar önde değil. Peki, ne yapmalı? Bu sorunun kesin bir cevabı yok. Fakat, en azından bir şeyler yapılmalı diye düşünmüş bizden önce gelenler. İlk başlarda geçici bir eğlence kaynağı olarak görülen sinema sektöründe kadınlar, oyuncu ve kurgucu olabilmek dışında çok fazla yer alamadılar. İlk kadın yönetmen olarak bilinen Alice Guy Blache, sinema macerasına bir film yapım şirketinde sekreter olarak çalışarak başladı. Sinemanın bebeklik çağlarının bilinen yönetmenlerinden biri olmayı başaran ve 1936 Yaz Olimpiyatları'nı filme kaydeden Leni Riefenstehal ise, yaptığı filmlerin provokasyon amaçlı olması nedeniyle büyük bir kitlenin tepkisini çekti. 40'lı yılların sonunda sinema yüzünü sanata döndükçe ortaya çıkan kadın yönetmenler, hem sinema sektöründe başarı yakalayarak hem de gösterilmeyeni gösterme de cesur davranarak tabuları yıkmayı başardı ve bizlere güzel filmler hediye ettiler. İşte o güzel kadınlar ve güzel filmleri... Jane Campion Altın Palmiye'yi almış ilk ve şimdilik tek kadın yönetmen olan Yeni Zelanda asıllı Campion, aynı zamanda Akademi Ödüllerinde en iyi yönetmen ödülüne aday olarak gösterilen ikinci kadın yönetmendir. Sidney Üniversitesi'nde resim eğitimini tamamlayan Campion, resim sanatının limitlerinden sıkılarak sinemayla uğraşmak ister ve çektiği Tissues (1998) adlı kısa filmiyle sinema macerasına başlar. Bu macerayı bir üst seviyeye taşımak istediğinden olsa gerek, Avusturya Film Televizyon Radyo okuluna kayıt olarak kısa filmler yapmaya devam eder. Peel (1982) adlı kısa filmiyle 1986 Cannes Film Festival'inde Altın Palmiye Kısa Film ödülünü kazanarak adeta geleceğin en önemli kadın yönetmenlerinden biri olacağının mesajını verir. İlk uzun metrajlı deneyimi olan Sweetie (1989) filmiyle çeşitli ödüller alsa olsa da 1990 yılında yönetmenliğini yaptığı biyografik bir film olan An Angel at My Table(1990) ile ismini duyurmaya başarır. Yazar Janet Frame'in sancılı hayatını anlatmak amacıyla yapılan film, küçük bir kız çocuğunun yetişkin kadına dönüşme sürecini göstermesiyle de ayrıca önemli. Filmlerinde genellikle kadınları baş karakter yapan Jane Campion, The Piano (1993) filminde yarattığı sessiz kadın karakterinin kendi cinselliğini keşfedişini ve buna bağlı olarak başından geçenleri anlattığı hikâyesiyle 66. Akademi Ödülleri'nde En iyi Özgün Senaryo ödülünü almış ve En iyi Yönetmen ödülüne aday olarak gösterilen ikinci kadın olmayı başarmıştır. Bu filmden sonra, anlatı tarzı bir miktar değişen Campion görüşlerinden hiçbir zaman ödün vermemiştir. Önerilen Filmleri; An Angel at My Table(1990), The Piano (1993) Agnes Varda Fransız Yeni Dalgası’nın bilinen tek kadın yönetmeni, yaşlanmayan ve yorulmak bilmeyen ismi Agnes Varda, aynı zamanda sanatın her alanına kendince katkılar sağlayan, entelektüel bir aktivisttir. İlk filmi La Pointe Courte(1955) küçük bir balıkçı köyünü ziyarete giden bir çiftin sancılı ilişkisini anlatırken, balıkçı köyünün günlük yaşamına da ışık tutar. Teknik olarak çeşitli aksaklıklara sahip olan film, bu aksaklıklara rağmen Fransız Yeni Dalgası’nın güzel bir örneği olabilmeyi başarmıştır. Fakat Varda'yı dünya sinemasına tanıtan filmi Cl éo de 5 à 7 (1962) olarak bilinir. Cl éo de 5 à 7 'de (1962) , Varda kanser şüphesinden dolayı yapılan biyopsi sonucunu bekleyen şarkıcı Cléo'nin iki saatlik sürecini anlatır ve bu zaman diliminde Cléo'nin yaşadığı varoluşsal sancılara tanık oluruz. İlk iki filminde varoluşsal problemlerle uğraşan Varda, üçüncü filminde kamerasını bir başka soruna yöneltir. Sans Toit Ni Loi(1985) adlı bu filmde, kadın vücuduna yönelik fetişizime yaklaşan erkek bakışını genç Mona'nın ölümü üzerinden gösterir ve eleştirir. Bu filmiyle, 1985 Venedik Film Festival'inde Altın Aslan ödülünü almıştır. İlk filmini yaptığı 1954 yılından bu yana durmak bilmeyen Agnes Varda, sokak sanatçısı JR ile birlikte yaptığı Visages,Villages (2017) adlı belgeseli sayesinde kendisini seven seyircisiyle bir kez daha buluştu. Önerilen Filmleri; Cl éo de 5 à 7 (1962), Sans Toit Ni Loi (1985) Mira Nair Bollywood'un önemli isimlerinden biri olan Nair, Harvard Üniversitesi'nde gördüğü sosyoloji eğitimini tamamlamak için çektiği ve Old Delhi caddelerindeki insanların birbiriyle iletişimini anlatan Jama Masjid Street Journal (1979) adlı belgeseliyle sinema macerasına başladı. Bu başlangıcı, New York metrolarında yaşayan Hint asıllı gazete teslimatçısı ve onun hamile karısının hikâyesine tanıklık ettiğimiz So Far from India(1983) ve Hint striptizcilerinin istismar hikâyesini bizlere gösteren India Cabaret(1985) belgeselleri takip etti. Belgeselleri ve toplumsal duruşuyla kendinden söz ettirmeyi başaran Mira Nair, ilk uzun metrajlı filminin hikâyesini çocukluklarını yaşamaktan mahrum bırakılmış, sokaklarda yaşayan çocuklar üzerine kurdu ve Salam Bombay!(1988) adlı filmi yaptı. Bu film ile 1998'de Cannes Film Festival'inde Seyirci Özel Ödülü almasının yanı sıra 1989 Akademi Ödüllerinde Yabancı Dalda En iyi Filme aday olmaya hak kazandı. Anlatılmayanı anlatmayı görev bilmiş Nair, Missisissipi Masala(1991) filmiyle Afro-Amerikanlara ve Hintlilere yapılan haksızlığı göz önüne çıkardı. Küçük bir bütçe ve ekip ile çektiği Monsoon Wedding (2001) adlı filmi ise, ismini tüm dünyaya duyurmasını sağladı ve Mira Nair'i Aslan Ayı ödülünü alan ilk kadın yönetmen yaptı. Önerilen Filmleri; Missisissipi Masala(1991) , Monsoon Wedding (2001) , Salam Bombay!(1988) Yeşim Ustaoğlu Türk sinemasının önemli isimlerden Ustaoğlu, sinemaya olan ilgisini yaptığı kısa filmler sayesinde keşfetti. Bu keşfin hem Türk Sinemasına hem de Dünya Sinemasına olan katkısı ise kesinlikle yadsınamaz. Tabuları yıkmak dediğimizde akla gelen öncü isimlerden biri olan Ustaoğlu, ilk uzun metrajlı filmi İz (1997) ile İstanbul, Nürnberg, Köln film festivallerinden ödülle döndü. İz'de (1997), İstanbul'un arka sokaklarında kamerasını gezdiren yönetmen, Komiser Kemal ile birlikte bir ölünün izini sürer. Bu sayede İstanbul'un sosyolojik yapısına mercek tutar. iki yıl sonra yazdığı ve yönettiği Güneş'e Yolculuk(1999) filminde bu bakış açısını devam ettiren Ustaoğlu, bu duruma ek olarak Türk-Kürt çatışmasını inceler. O zaman için gerçek anlamda bir tabu olan bu konu, sinema çevresinde büyük bir ses getirdi. Yönetmenin bu filmlerini, Bulutları Beklerken(2003), Pandora'nın Kutusu(2008), Araf (2012) filmleri izledi. Son filmi Tereddüt 'de (2017) ise , Türkiye'deki tabu konularından bir diğeri olan kadın cinselliğini, sınıfsal tabakalara ayırarak inceledi. Önerilen Filmleri; Tereddüt (2017), Güneş'e Yolculuk(1999) Nadine Labaki Filmleriyle ismini dünyaya tanıtan Labaki, çoğu insan tarafından Almadovar'ın Akdeniz'in öteki yakasındaki versiyonu olarak bilinir. Eğitimini Beyrut'ta Saint Joseph Üniversitesi'nde tamamlayan Lübnan asıllı yönetmen, ilk ödülünü mezuniyet projesi olarak çektiği 11 Rue Pasteur(1997) adlı kısa filmiyle Paris'te bulunan Arap Dünyası Enstitüsü'den aldı. Sonraları, çektiği reklamlar ve kliplerle kariyer basamaklarını hızlı adımlarla çıkan Labaki; hem çekip hem oynadığı ve aynı zamanda senaristliğini paylaştığı Caramel (2006) filminin prömiyerini Cannes Film Festival'inde yaptı ve bu filmle önemli ödüller kazanarak ismini dünyaya duyurmayı başardı. Caramel (2006); Lübnan'da yaşayan beş kadının günlük hayatlarına mercek tutar ve olabildiğince sade bir anlatımla bu kadınların bastırılmış cinselliklerini, yasak aşklarını, yaşlanma süreçlerini, geleneklere karşı tutumlarını bizimle paylaşır. Labaki bu filme yakaladığı başarıyı, aynı şekilde hem başrol oyunculuğunu hem yönetmenliğini yaptığı Where Do We Go Now?(2011) filmi ile devam ettirdi. Lübnan'ın küçük bir kasabasının öyküsünü anlatan film, din çatışmaları yüzünden birbirini öldüren Hristiyan ve Müslüman erkekleri durdurmaya çalışan kadınların trajikomik öyküsünü bize aktarır. Önerilen filmleri; Caramel(2006), Where Do We Go Now? (2011) Maren Ad 89. Akademi Ödüllerinde Yabancı Dilde En İyi Film dalında yarışan Toni Erdmann (2016) filmiyle dünyaya ismini duyurmayı başarmış Alman asıllı yönetmen Maren Ade, eğitimini Münih'te Televizyon ve Film Üniversitesi’nde (HFF) tamamladı. Ade'nin öğrencilik sırasında çektiği ve idealist bir lise öğretmeninin başına gelenleri anlatan Der Wald vor lauter B äumen (2003) adlı film, 2005 Sundance Film Festivali'nde Jüri Özel Ödülüne layık oldu. İlk filminden uzun denilebilecek bir süre sonra yaptığı Alle Anderen(2009) filminin prömiyerini Uluslararası Berlin Film Festival'inde yapan Ade, Gümüş Ayı ödülüyle taçlandırıldı. Bu başarılarıyla avrupa sinemasında kendine bir yer edinen yönetmen durmadı ve hem senaristliğini hem de yönetmenliğini üstlendiği filmi Toni Erdmann (2016) ile ismini dünyaya duyurmayı başardı. Bir baba-kızın kopuk ve nerdeyse hastalıklı olarak adlandırılabilecek ilişkisini inceleyen film, Cannes Film Festivali Altın Palmiye yarışına on yıl sonra ilk kez dahil olan Alman filmi olmayı başardı ve bunu En İyi Film dalında Avrupa Film Ödülünü alarak devam ettirdi. Aynı zamanda, Avrupa Film Ödülleri yarışması tarihinde bu ödülü alan ilk kadın yönetmen olmayı başardı. Önerilen Filmleri; Toni Erdmann Naomi Kawase Hayat öyküsünü milyonlarla paylaşmak birçok insan için bir tabu sayılabilir, hatta bazen en iyi yönetmenler için bile. Fakat, Japon asıllı yönetmen Naomi Kawase'nin bunu en güzel şekilde yansıtan yönetmenlerden biri olduğunu yadsınamaz. İlk kısa belgeseli Embracing'de (1992) evlat edilme hikâyesine, babasının ölümüne ışık tutan Kawase, bir diğer belgeseli Tarachime'de (2006) kendisini evlatlık alan büyük halasıyla olan ilişkisine değinir. Belgesel yapmanın yanı sıra kurmaca filmlerle de ilgilenen yönetmen, Suzaku(1997) adlı filmi ile 1997 Cannes Film Festival'inde Altın Kamera ödülünü alan en genç yönetmen olmayı başarır. Bu başarısını, bir yolculuğu anlatan The Mourning Forest(2007) filmiyle Cannes Film Festivali Büyük Ödülünü alarak devam ettirir. Aşk, ölüm ve yaşam döngüsünü incelediği Still The Water(2014) filmi ile Altın Palmiye için yarışmış ve dünya sinemasında kendine bir yer edinmeyi başarmıştır. Önerilen Filmleri; The Mourning Forest (2007), Still The Water (2014)

No Result