Fil’m Hafızası’nın 3. Yıldönümüne Özel Keşif Dosyası

Fırat Yücel – Sinema Yazarı (Puzzle of a Downfall Child, Jerry Schatzberg, 1970)

Jerry Schatzberg’in, Carole Eastman’la (künyede Adrian Joyce) birlikte kaleme aldığı bu ilk filmi ne yönetmenin en iyileri arasında gösterilir, ne de 70’lerin Yeni Hollywood’u dendiğinde akla gelen filmlerden biridir. Ama bana kalırsa, yine Eastmen’ın kaleminin dokunduğu Five Easy Pieces’ın, Schatzberg’in Scarecrow’unun, John Schlesinger’in Darling’inin, hatta Cassavetes’in Etki Altında Bir Kadın’ının yanındadır yeri. Bir tek Altın Küre adaylığı olsa da Faye Dunaway’in en iyi ve en zor performanslarından birini bu filmle sergilediğine de şüphe yok.

Bonnie and Clyde’la çıkışını üç yıl önce yapmış olan Dunaway’in canlandırdığı nevrotik bir manken Lou’nun moda dünyasında yükseliş ve düşüş hikâyesini anlatır film. Röportaj kayıtları, anılar, mektuplar, gerçekleşmiş ya da hayal edilmiş durumlar arasında kronolojiden bağımsız gezinir dururken, ne Lou’nun patolojisinin nedenine dair ne de erkeklerin ve fotoğraf makinelerinin onda ne ‘gördüğüne’ dair net bir açıklamaya erişiriz. Ama bu karmakarışık hayat kurgusu, hem imajlar dünyasının güzellik fetişizmine hem de karakterin yalnızlık-yaşlanma korkusuna, yani hem piyasanın hem de insanın dekadansına dair güçlü bir duygu bırakır.

Yeni Dalga oyunbazlığının, örneğin Piyanisti Vurun’un kurgu stilinin Amerikan moda dünyasına has bir şizofreniyle buluştuğunu düşünün, üstüne Godard’ın kadınların yüz ifadelerine yönelik fetişistik merakını, Bergman’ın acımasızlığını ve Cassavetes’in endişeli melankolisini ekleyin. Puzzle of a Downfall böyle bir film. Kusursuz değil; anlatıma zenginlik kattığı da düşünülebilecek toy tarafları var. Toplumsal cinsiyet politikaları bakımından bugün ne kadar ciddiye alınır, orası da meçhul. Ama yakın zamanda Blu-ray’i çıkan bu filmin özellikle 70’lerin karşı kültür sinemasına ilgi duyanlar tarafından keşfedilmeyi beklediği kesin.