Sinema Perdesine Yansıyan Satırlar: Türk Edebiyatı Uyarlamaları

Anlatı nın geçmişi insanlık tarihiyle neredeyse eş gider. Erken dönemlerde sözle devam ettirilen ve geleneğe dönüştürülen anlatılar güçlenerek, genişleyerek ve yazıda kelimelere bürünerek edebiyatta büyük bir alanı kapsamaktadır. Sinema tarihinin ise başlangıç dönemi, hareketli ve akan görüntülerle bir anlatı oluşturulabileceğinin keşfine rastlar. Bu anlamda, bir filmin yaratım sürecinde, onun hikâyesini kurarken edebiyat kaçınılmaz bir durak hâline gelir. Gözlemin ve görselleştirmenin önemi sinemada olduğu gibi edebiyat için de büyük. Böylesi bir noktadan yola çıkarak, Türk Edebiyatından sinemaya uyarlanan sekiz filme bir göz atalım. Dört Köşeli Üçgen (2016), Mehmet Güreli Bizim Büyük Çaresizliğimiz (2011), Seyfi Teoman Gölgesizler (2009), Ümit Ünal Usta Beni Öldürsene (1997), Barış Pirhasan Anayurt Oteli (1987), Ömer Kavur Hakkâri’de Bir Mevsim (1983), Erden Kıral Yılanların Öcü (1962), Metin Erksan Susuz Yaz (1963), Metin Erksan Dört Köşeli Üçgen (2016) Mehmet Güreli Salâh Birsel Salâh Birsel, çoğu zaman eğlenceli kitap isimlerinden ismini bildiğimiz, Türk Edebiyatı’nda hiciv sanatının önde gelen yazarlarından. Dört Köşeli Üçgen isimli tek romanı Mehmet Güreli’nin yönetmenliğiyle buluşarak yakın zaman önce sinemaya aktarıldı. 37. İstanbul Film Festivali’nde de gösterilmiş olan film, özgün yapıta uygun olarak çekilmiş. Kitapta kendini “gözlemci” kimliğiyle tanıtmakta olan anlatıcı, bu gözlemcilik kavramı sinema perdesine düştüğünde, edebiyattan sinemaya bir anlam zenginleşmesine de uğramaktadır. Bizim Büyük Çaresizliğimiz (2011) Seyfi Teoman Barış Bıçakçı Barış Bıçakçı’nın kısacık bir romanı olan Bizim Büyük Çaresizliğimiz, aynı isimle Seyfi Teoman tarafından sinemaya aktarılmıştı. Senaryo sürecinde de yine kitabın yazarıyla çalışan Seyfi Teoman, böylece başarılı bir uyarlama yaratmıştır. Aynı kişiye âşık olan iki yakın arkadaşın hayatlarından bir kesiti izleyip okuduğumuz bu film, yönetmenin ölümünden önceki son filmidir. Gölgesizler (2009) Ümit Ünal Hasan Ali Toptaş Gölgesizler , yitimin, kaybolmanın ve debelenmenin hem dile hem de anlatıya dönüşmesidir. Hasan Ali Toptaş’ın üslubuyla buluşan Ümit Ünal, 2009 yılında da bu romanı sinemaya aktarmıştır. Şu sözler de Toptaş’a ait: “O her şeyin mutlaka bir iz bırakacağına inanıyordu, izsiz şey olamazdı; kuşların bile izi vardı gökyüzünde, sözcüklerin dişte, bakışların yüzde.” Usta Beni Öldürsene (1997) Barış Pirhasan Bilge Karasu Bilge Karasu’nun öykü ve masal arasında duran Göçmüş Kediler Bahçesi isimli kitabının bir parçası olan Usta Beni Öldürsene!, 1997 yılında Barış Pirhasan tarafından sinemaya uyarlanır. Filmin ismi aynı zamanda Sawdust Tales (1997) olarak da geçmektedir. Çoğu metnini temel bağlılık duyguları ya da kişinin en derininde yatan sorgusu üzerinden kurgulayan Bilge Karasu, bu sefer usta-çırak ilişkisi kadar güven öncüllü bir oluşum üzerinden ölüm temasını işlemektedir. İki cambazın ip üzerinde canları üzerine oynadıkları oyun ise böylesi bir anlatı için belki de en iyi kurgudur. Anayurt Oteli (1987) Ömer Kavur Yusuf Atılgan Türk Edebiyatı’nda varoluşçu temalar üzerine yazan yazarların önde gelenlerinden biridir Yusuf Atılgan. Otelde çalışan Zebercet isimli karakterinin, âşık olduğu kadının ardından geçirdiği süreci anlatmaktadır Anayurt Oteli ’nde. Ömer Kavur’un da güçlü estetiğiyle sinemaya aktarılan bu roman, yönetmenin güçlü kararlarıyla uyarlamaların en başarılı örneklerinden sayılabilecek bir konuma erişebilir. Hakkâri’de Bir Mevsim (1983) Erden Kıral Ferit Edgü Çevrenin görsel gücünden her zaman beslenmiş olan Ferit Edgü, gözlemci yaklaşımıyla Hakkari’de Bir Mevsim romanını yazar. Erdal Kıral’ın yönetmenliğini yaparak aynı isimle sinemaya uyarladığı 1983 yapımı filmde, Genco Erkal’ın başarılı oyunculuğuyla uzak diyarlarda, Hakkari’de geçen bir yaban kalış halinin görsel öyküsünü izleriz. “Kendimi bir gün aralarında bulduğum insanların konuştuğum dili hemen hemen hiç anlamadıklarını gördüğümde, onlara dilimi öğretmek yerine onların dilini öğrenmeyi, onların dilinden konuşmayı denedim.” Yılanların Öcü (1962) Metin Erksan Fakir Baykurt Metin Erksan, edebiyat uyarlamalarında en başarılı yönetmenlerden sayılırken, Fakir Baykurt da köyün ve dolayısıyla Anadolu’nun sesi ve rengi olarak bu anlamda öne çıkmış yazarlar arasında bulunmaktadır. Köy gerçeklerine realist biçimde edebiyatta yer açmıştır. Romanın sinemaya aktarımı da benzer şekilde bu gerçeklerin görselleşmesine imkân tanır. Yine bu kitabın 1985 yapımı Şerif Gören yönetmenliğinde bir başka adaptasyonu da bulunmaktadır. Susuz Yaz (1963) Metin Erksan Necati Cumalı Metin Erksan’ın bir başka Türk Edebiyatı uyarlaması olan Susuz Yaz (1963), aslen Necati Cumalı’nın uzun hikâyesidir. Aynı zaman 1964 yılında düzenlenen Berlin Film Festivali’nde Altın Ayı ödülünün de sahibi olmuştur. Susuz Yaz (1963), Yılanların Öcü’ nde (1962) olduğu gibi kırsalın sesini görselleştirerek sinemada önemli bir yer edinmiştir.

YazarınDiğer Yazıları

Bir cevap yazın Cevabı iptal et

Welcome Back!

Create New Account!

Retrieve your password